„Niepowstrzymani 3. Jak wrogowie stają się przyjaciółmi” – książka zachęcająca do myślenia

„Niepowstrzymani. Jak wrogowie stają się przyjaciółmi” to książka, która nie kończy się na ostatniej stronie. Ona dopiero wtedy zaczyna żyć. Wywołuje dyskusję, prowokuje pytania, zmusza do zatrzymania się i spojrzenia na świat szerzej, niż zwykle to robimy. To solidnie skonstruowana opowieść o ludzkości – o tym aspekcie naszego istnienia, który decyduje o relacjach, kulturze, wojnie i pokoju, szacunku, tolerancji, ciekawości drugiego człowieka.

Yuval Noah Harari pokazuje nam, jak od starożytności jedne kultury podbijały drugie, a potem – paradoksalnie – role się odwracały. Ale to nie jest tylko historia wojen grecko-rzymskich, Kartaginy czy dalekiego Karakorum. To opowieść znacznie szersza: o tym, że wszyscy od siebie czerpiemy, nawet z najdalszych zakątków świata. I że robimy to często nieświadomie.

Różnice, które łączą

Najmocniej wybrzmiewa tu myśl, że różnice nas nie dzielą, tylko łączą i wzbogacają. Że wcale nie żyjemy wyłącznie w swoich własnych szufladkach, tylko doświadczamy świata w całości, nawet jeśli nie zawsze chcemy się do tego przyznać. Harari bardzo spokojnie, ale konsekwentnie pokazuje, jak idee, wynalazki, wierzenia i sposoby myślenia wędrowały między ludźmi mimo wojen, murów i granic.

Czytam to i myślę sobie: naprawdę lepiej nam wszystkim by było, gdybyśmy częściej się na ten świat otwierali. Może wtedy byłoby mniej wojen. Może w końcu wszyscy stalibyśmy się trochę bardziej… przyjaciółmi, niż wrogami.

Bogowie, wiara i wielkie błędy

To także opowieść o bogach i o wierze, która potrafiła łączyć, ale i niszczyć. O historiach zmian, wniosków, błędów i poprawek. Autor rzuca światło na naszych przodków i przygląda się ich decyzjom bez łatwych ocen. Czy to, co dziś uznajemy za błąd lub porażkę, wtedy też takim było? A może niektóre historyczne „zwycięstwa” z dzisiejszej perspektywy okazują się porażkami?

Ta książka nie daje prostych odpowiedzi. Ona raczej uczy, że historia jest wielowarstwowa, pełna odcieni, sprzeczności i nieoczywistości. I że właśnie dlatego tak trudno ją jednoznacznie oceniać.

Opowieść o wdzięczności

Dla mnie to przede wszystkim opowieść o wdzięczności, pięknie świata i jego różnorodności. Poprowadzona jak esej, jak arcyciekawa rozmowa, w której fakty mówią same za siebie, a autor tylko delikatnie prowadzi nas za rękę. To książka pobudzająca myślenie, pomagająca dostrzec powiązania, korzenie i źródła, bez których nie bylibyśmy tym, kim jesteśmy. I nie daje mi spokoju jedno pytanie: kim będą nasi potomkowie? Czego nauczą się od nas, a co zrobią zupełnie inaczej?

Harari i siła tej serii

To trzeci tom znakomitej serii „Niepowstrzymani”, która zdobyła uznanie na całym świecie. Jej autorem jest Yuval Noah Harari – filozof, wykładowca, naukowiec, który potrafi mówić o rzeczach skomplikowanych w sposób przystępny, ale nie banalny. Inspiruje, budzi ciekawość, pokazuje, że historia jest dużo bardziej złożona, niż chcielibyśmy wierzyć, ale można o niej opowiadać w sposób prosty.

Gdybym miała streścić tę książkę jednym zdaniem, powiedziałabym: to mądra, poruszająca opowieść o tym, że więcej nas łączy, niż dzieli – nawet jeśli historia często próbuje nas przekonać o czymś zupełnie innym. I właśnie dlatego warto po nią sięgnąć.

„Niepowstrzymani. Jak wrogowie stają się przyjaciółmi”, Yuval Noah Harari

Ilustracje: Ricard Zaplana Ruiz

Wydawnictwo Literackie, 2025