„Filozofia dla młodych” i „Filozofowanie w rodzinie”, czyli książki, które uczą dzieci naprawdę myśleć.

Nawet nie wiesz, jak bardzo cieszę się, że trzymam w rękach te dwie książki — a może właściwie, że to one „potrzymały” mnie, robiąc w mojej głowie kilka zwinnych fikołków i przestawiając to, co wydawało mi się pewne, stabilne i niepodważalne. Bo wydaje Ci się, że wiesz, czym jest przyjaźń, równość, odwaga czy czas. Ale czy na pewno? A czy wszyscy ludzie tak samo rozumieją nostalgię, nudę albo dobro? Spróbuj przyjrzeć się tym słowom uważniej: obrócić je w dłoniach, popatrzeć z różnych perspektyw, a najlepiej – zobaczyć je oczami dziecka. Co wtedy widzisz? Właśnie do takiego filozofowania zapraszają nas Tahar Ben Jelloun w „Filozofii dla młodych” oraz Chiara Pastorini w książce „Filozofowanie w rodzinie. Aby wspólnie myśleć, tworzyć i działać!”.

„Filozofia dla młodych”

Zacznijmy od „Filozofii dla młodych”, książki jednocześnie zdumiewającej i otwierającej głowy. To nie jest zwykły zbiór haseł z krótką zachętą, by się nad nimi zamyślić — autor robi znacznie więcej. Rzuca na pojęcia nowe światło, zadaje pytania, prowokuje i prowadzi czytelnika głębiej, ale bez dawania gotowych odpowiedzi. Każde z pojęć — jak choćby „piękno” — rozpada się tu na wielość znaczeń, bo nie istnieje jedno piękno absolutne. Tak samo, a może nawet trudniej, jest z „brzydotą”.

Tahar Ben Jelloun nie unika tematów trudnych czy niewygodnych. Pochyla się także nad pojęciami takimi jak okrucieństwo, rasizm, depresja czy homoseksualność. A to właśnie przy takich słowach warto zatrzymać się na dłużej. Bo czy naprawdę wiemy, jak postrzega je nasze dziecko? Czym dla niego jest rasizm, normalność, lęk?

To książka ważna i potrzebna, bo uczy myślenia, wrażliwości oraz odwagi w zadawaniu pytań. W świecie pełnym półprawd, propagandy i fake newsów krytyczne myślenie staje się nie tyle dodatkiem, co obowiązkowym narzędziem do życia. Świadomy obywatel, czujny konsument, uważny człowiek — to ktoś, kto zadaje pytania. I właśnie dlatego takie książki mają ogromną moc.

„Filozofia dla młodych” może stać się świetnym pretekstem do rodzinnych rozmów, tych spokojnych, mądrych, otwierających. Może wzmocnić więź, pomóc uważniej spojrzeć na świat, a w szkole stać się inspiracją do wartościowych zajęć. Edukatorzy i nauczyciele: nie wahajcie się po nią sięgać!

„Filozofowanie w rodzinie”

Drugim tytułem jest „Filozofowanie w rodzinie”, czyli książka, która już od pierwszych stron wzbudza ochotę, by działać. To osiem gotowych warsztatów filozoficzno-artystycznych dla dzieci, przygotowanych w dwóch wariantach wiekowych: 4–7 oraz 8–12 lat.

Jednak zanim przejdziesz do praktyki, Chiara Pastorini wprowadza w świat filozofii: pokazuje jej sens, znaczenie i korzyści. Daje praktyczne wskazówki dotyczące prowadzenia spotkań i zachęca, by najpierw samemu rozsmakować się w filozofowaniu, jeszcze zanim zabierzesz się za organizowanie warsztatów z dziećmi (swoimi i innymi, bo filozofia najlepiej smakuje w większym gronie).

To książka nie tylko dla rodziców, lecz także dla nauczycieli, edukatorów i wszystkich pracujących z dziećmi. I co najważniejsze: nie jest to tylko suchy zestaw scenariuszy. Autorka przygotowuje dorosłego do roli facylitatora — podpowiada, jak ustalać zasady, budować rytuały, dobierać materiały. Dopiero potem przychodzi czas na właściwe filozofowanie, które, wbrew stereotypom, nie musi być poważne, trudne ani odległe. Filozofią naprawdę można się bawić.

W książce znajdziesz osiem warsztatów: m.in. o tożsamości, wspólnocie, wolności, śmierci, a na początek oczywiście o samej filozofii. Jestem „Filozofowaniem w rodzinie” szczerze zachwycona: odczarowała moje przekonanie, że filozofia to coś z natury trudnego, hermetycznego i „nie dla każdego”, przekonanie wyniesione niestety z czasów studiów. Jeśli więc chcesz spojrzeć na filozofię po ludzku, swobodnie i z ciekawością, to ta książka Ci w tym pomoże.

Podsumowując: obie książki są jak dwa różne, ale równie cenne lustra, w których możemy zobaczyć siebie i świat z nowych stron. Mądrzej, czulej i odważniej, a kiedy po nie sięgamy, to tak, jakbyśmy zapraszali do stołu myślenie, rozmowę i wspólnotę, czyli wszystko to, bez czego nie da się budować przyszłości naprawdę dobrej.

„Filozofia dla młodych”, Tahar Ben Jelloun, ilustracje: Hubert Poirot-Bourdain

„Filozofowanie w rodzinie”, Chiara Pastorini

Wydawnictwo No Bell, 2025